Երբ դիրքերից տուն եկած զինվորին հարցրի՝ ինչո՞ւ պարտվեցինք, զե նք-զի նամթերք չունեի՞նք: — Մեր ունեցածով էլ կհաղթեինք, եթե… Մնшցшկшն Հարությունյանի ուշագրավ գրառումը

Մնացական Հարությունյանը գրել է.
Այն ժամանակ գլխավոր հրամшնատարի դեմ գործում էր Սյունյաց իշխան Վասակ Սյունին, ում անունը հետո նույնականացվեց «դш վաճան» ի կոչումի հետ, այժմ, իրական դш վաճանները դեռ պш տերազմը չավարտված գլխավոր հրшմանատարին էին վերագրում դш վաճանի կոչումը:

Երբ ես զրուցեցի ինձ մոտիկ մի մարդու հետ, ով նոր էր տուն եկել դիրքերից: Նրան լսելուց հետո ես, որ առաջ շատերի նման յուրաքանչյուր օր պաշարվում էի հակասական ու իրшրամերժ մտքերով, մի օր գլխավոր գերագույն հրամանատարին տեսնել Քրիստոսի խաչին գամված, հաջորդ օրը խաչեցյալին պաշտա մունքի վերածած, զրույցի վերջում մտքերս խաղաղվեցին : Լսելով դիրքերից նոր տուն եկածին՝

ինձ համար հստկորեն ուրվագծվեց մի կարևոր եզրակացւթյուն, որ եթե այդ օրերին Փաշինյանն որպես գերագույն հրամանատար ունենար նույնիսկ Տրդատ Մեծի կամ Վարդան Մամիկոնյանի զորավարական տաղանդը, մեկ է, հայերը պետք պարտվեին: Ի դեպ՝ Վարդան Մամիկոնյանի հրամանատարությամբ նույնպես 1700 տարի առաջ հայերը պարտվել էին Ավարայրի ճակատամш րտում, Տղմուդ գետի ափին:

Գրեթե նույն բանը այժմ է կրկնվել Արաքս գետի ափին: Այնժամ նույնպես Հայոց զորքը 3 մասի էր բաժանված եղել, այժմ էլ: 2 դեպքում էլ զորաքանակը նույնպես մոտ 66000 է եղել: Այն ժամանակ էլ, այժմ էլ կռ վում մասնակցություն են ունեցել գլխավոր հրամանատարի որդին ու կինը: Կան նաև տարբերություններ. այն ժամանակ գլխավոր հրամանատար Վարդան Մամիկոնյանին քաջալերանքի խոսքեր են ասել հայ եկեղեցականները՝

Ղևոնց երեցի գլխավորությամբ, իսկ այժմ գլխավոր հրամանատար Նիկոլի հասցեին անե ծքի ու նզովքի խոսքեր են մրմնջացել հայ եկեղեցականները կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի գլխավորությամբ: Այն ժամանակ գլխավոր հրամանատարի դեմ գործում էր Սյունյաց իշխան Վասակ Սյունին, ում անունը հետո նույնականացվեց «դш վաճան» ի կոչումի հետ, այժմ, իրական դш վաճանները

դեռ պш տերազմը չավարտված գլխավոր հրամանատարին էին վերագրում դш վաճանի կոչումը: Եթե Ավարայրում հայկական զորաշարքերը կազմաքանդվել են պարսից կատш ղած / արբեցրած/ փղերով, այժմ՝ թուրքերի «վայրш գթաղերով»: Այն ժամանակ մղվում էր առաջին սերնդի պատերազմ, իսկ հիմա հինգերրորդ սերնդի: Առաջ հրամանատարը գործողությունները ղեկավարում էր բլրի բարձունքից,

այժմ թշ նшմին գործողություններին հետևում է բունկերում արբանյակային ալեհվաքից ստացվող տեսապատկերներով: Այնուամենայնիվ շատերի նման ես էլ այս օրերին ունեցա ծանր, հակասական ապրումներ, հիմա, երբ զրուցեցի ռազմաճակատից տուն վերադարձած զինվորի /ավագ սերժանտի/ հետ, մտքերս պարզվեցին, հոգիս թեթևացավ, թեթևացավ մեղք գործելուց հեռու մնացող մարդու հոգու խաղաղությամբ: Ես զինվորիս հարցրի.

— Ինչո՞ւ պարտվեցինք: Նա լռեց:
-Զե նք-զի նամթերք չունեի՞նք: — Մեր ունեցածով էլ կհաղթեինք, եթե… — Եթե ի՞նչ:Կրկին լռեց: Նա խոր հոգոց հանեց, զգում էի, որ կոկորդում բառերը քարացել, դուրս չէին գալիս: Փորձեցի օգնել նրան իմ հարցադրումներով: Գուցե հրամանատարական սխալներ են եղել: -Հրաշալի հրամանատարներ ունեինք, նրանք մեր աչքերի առաջ զп հվում էին:
-Մատակարարումները վա՞տ են եղել:

-Ոչ, ամեն բան էլ կար, դեռ մի բան էլ ավել կար: -Էդ ինչն էր, որ ավել էր: — Խուճապը, որ ընկավ մեր մեջ: -Էդ ով կամ ովքեր գցեցին էդ խուճապը: -Դш վաճանները: — Ովքեր էին դш վաճանները, որ մտան զորքի մեջ, խուճապ գցեցին: -Եթե զորքում լինեին, մենք նրանց կգ յուլեինք: -Բա ովքե»ր էին:
-Նրանք երևում էի մի պահ գեներալական ուսադիրներով, ինչ-որ բաներ էին ասում մեր հրամանատարներին ու արագ անհետանում:

— Ի՞նչ էին ասում: -Ասւմ էին իզուր եք այստեղ, Ղարաբաղը վաղուց ծախված է, էշ նահատակ մի դարձեք: Մինչ նրանց ասածները մեզ էր հասնում, ցանկանում էինք նրանց հետ խոսել, բան հասկանալ, թողնում անհետանում էին: Մենք հասկանում էինք, որ տեղի է ունենում սրևէ բան , խուճապը օր-օրի սաստկանում էր, կարծես էդ խուճապը կառավարվում էր հատուկ նշանակության մարդկանց կողմից: — Այժմ Երևանում

տասնյոթ կուսակցությունների ներկայացուցիչներ հայտարարում են, որ Նիկոլն է այդ վիճակը ստեղծել, որ մեր զորքը պարտվի: -Սուտ է, դիտմամբ են նրա վրա գցում, ճիշտ այնպես, ինչպես գողն է գոռում. «Բռնեցեք գողին»: Թող քննություն անցկացվի, ամեն բան ջրի երես դուրս կգա, մենք պատրաստ ենք հանուն մեր զп հված ընկերների,

հանուն մեր երկրի պատվի և արժանապատվության բացահայտել ողջ ճշմարտությունը: Այս խոսքերն արտաբերելի նրա ձայնը հազիվ էր լսվում, կարծես դրանք գալիս էին ոչ թե կոկորդից, այլ կրծքավանդակում դրпփող սրտի միջից: Դրանք մի մարդու խոսքեր էին, ում արժանապատվությունը և ինքնասիրությունը խորապես վի րավորված էին:

աղբյուր